'I learned the truth at seventeen
That love was meant for beauty queens
And high school girls with clear skinned smiles
Who married young and then retired.' At Seventeen – Janis Ian
De TROS zond gisteravond de laatste aflevering van het programma 'het mooiste meisje van de klas' uit. Een programma met een aardig format: presentator Jaap Jongbloed gaat op zoek naar de mooiste meisjes van de klas van toen en kijkt hoe ze nu terecht zijn gekomen.
Als liefhebber van schoonheid, en van vrouwelijk schoon in het bijzonder, leek het programma me een uitgelezen kans om eens heerlijk weg te zwijmelen. Om betoverd te worden door een blik en meegevoerd te worden in mooie verhalen. En zo nu en dan misschien zelfs wel een enkel 'Doreen-momentje' te pakken. Schoonheid kan immers een magisch effect hebben!
'Het mooiste meisje van de klas', alleen de titel is al veelzeggend. Het geeft subtiel aan dat het uiterlijk voor meisjes (en vrouwen) nog altijd een belangrijkere factor is dan voor mannen. Op de één of andere manier zou een variant als 'het mooiste jongetje van de klas' niet passen. Althans, ik krijg dan direct associaties van pyamafeestjes op landgoed Neverland alwaar Michael Jackson de mooie kinderen ontvangt voor een sleep-over. Maar dat zegt wellicht meer over mij dan over de titel...
Alle vrouwen zijn hoeren
Wat is er van de mooiste meisjes van de klas terecht gekomen?
Als er één conclusie naar aanleiding van het programma getrokken kan worden is het dat schoonheid werkt! Ergens hoopte ik nog een beetje dat een aantal van de mooiste meisjes teruggevonden zouden worden aan de rand van de samenleving. Bijvoorbeeld samen met een clochard, onder een verlaten brug, maar met een liefde die alles overstijgt. Maar helaas, mijn Disney-romantiek bleek in deze niet reëel. Vaak leek het meer clichématige liefdesmodel van toepassing, waarbij de rijke man het mooie meisje trouwt. Een model met de bekende klassieke mechanismen:
De schoonheid van het mooiste meisjes werkt als een magneet op de rijke man. Deze raakt op haar beurt weer geïmponeerd door de rijkdom, zijn status en de grootse ‘paleizen’. En daarmee is de liefdesdeal bezegeld. De jacht op schoonheidsprinsessen lijkt daarmee een exclusief domein voor de ’groten der aarde’. En de kikker staat buitenspel en wordt definitief verbannen naar de sprookjesboeken.
Een mooi(ste) meisje.
Tja, de mooiste meisjes van de klas horen nu eenmaal niet thuis in Hoogeveen of Almere maar zijn meer op hun plaats in Hollywood, Milaan, Dubai of een chique badplaats als Saint Tropez. Voor de volledigheid: Een van ‘de mooiste meisjes’ woonde gewoon in een rijtjeshuis in Gouda. Maar zij was na een verblijf in een harem van de Saoedische koninklijke familie lesbisch geworden (nee, ik verzin dit niet) en dus niet meer voor rijke koopmannen beschikbaar..
Veel van de mooiste meisjes zijn dus terecht gekomen in een wereld van glamour en leven in weelde en luxe. Op zich niets mis mee natuurlijk, als je het toch voor het kiezen hebt waarom dan niet ook de financiën goed op orde brengen? Maar met deze overduidelijke hang naar het grote geld volgt ook een wat wrange conclusie: schoonheid lijkt te koop!
In zijn laatste conference deed Youp van ’t Hek in een enigszins vergelijkbare context de uitspraak: 'Alle vrouwen zijn hoeren.' Een dergelijke uitlating van een cabaretier is natuurlijk vooral bedoeld om te provoceren maar geeft toch een beetje stof tot nadenken. Want hoewel elk mooiste meisje natuurlijk haar eigen verhaal heeft; het merendeel lijkt de emancipatiegolf een beetje te zijn ontgaan.
Maar goed, clichés kunnen alleen een cliché worden wanneer ze een voedingsbodem hebben en het gegeven dat mannen bankrekening en status inzetten om mooie meisjes te veroveren, is natuurlijk van alle tijden.
De lelijkste meisjes
De mooiste meisjes van de klas zijn dus vaak goed terecht gekomen en hebben in elk geval in materieel opzicht zo’n beetje alles wat ze kunnen wensen. Het doet bij mij de vraag oprijzen hoe het met het ‘lelijkste meisje’ van de klas is vergaan. Zou deze eenzaam en ongelukkig in een vervallen flatgebouw leven van een bijstandsuitkering?
Bij het kijken van de programmaserie kwam bij mij het liedje 'At Seventeen' van Janis Ian naar boven borrelen. Een prachtig ingetogen nummer maar met de harde observatie dat de liefde er niet is voor ‘ugly girls’. Het liedje roept bij mij beelden op van Amerikaanse highschools waar op Prom Night gestreden wordt om wie de King en de Queen worden. Het event waar de mooiste tieners elkaar vinden. Maar ook het event waar meisjes zoals Janis ontbraken en op hun kamertjes slechts de fantasie restte om een denkbeeldig vriendje te verzinnen.
Ik vrees dat het liedje van Janis Ian een behoorlijk waarheidsgehalte heeft. Mooi of lelijk zijn is nu eenmaal erg bepalend in de liefde en in bredere zin in het leven. En niet alleen voor vrouwen. Ik schreef al eens in mijn reisdagboek over studs en niet-compensabele koppen (zie artikel: Schoonheid en Lelijkheid).
De alom bekende Dr. Phil maakte ooit een goede uitzending over de effecten van lelijkheid. De Uitzending met de titel Pretty/Ugly wilde onderzoeken of ’good looks’ echt zoveel deuren openen in het leven (en andersom).
Zijn zoon Jay ging in de uitzending undercover op onderzoek om het leven als lelijk persoon te ervaren. Jay is qua ‘mooi zijn’ redelijk geslaagd (zeker gezien het genetisch materiaal van Dr. Phil als input). Maar voor de uitzending ging hij professioneel lelijk gegrimeerd de straat op.
De resultaten waren op zijn zachtst gezegd opmerkelijk te noemen. Zo was een vacature in één keer spontaan niet meer open toen lelijke Jay wilde solliciteren; mensen die hij aansprak om de weg te vragen negeerden hem botweg en een drankje wat hij wilde aanbieden aan een dame aan de bar werd op advies van de ober niet bezorgd. De dame was ‘bezet’ volgens de ober. De verborgen camera volgde vervolgens ook al deze acties maar dan in zijn normale looks. En ra-ra hoe kan het: de vacature was spontaan weer open, mensen op straat wilden Jay maar wat graag de weg wijzen en de dame aan de bar (die in het complot zat) was ook in één keer weer op de markt.
Schokkender wellicht was zijn persoonlijke ervaring. Jay bekende dat hij ondanks zijn korte en tijdelijke rol als ‘lelijk mens’ wat depressief begon te worden van alle negatieve feedback. En interessant is ook dat Jay dit zelf allemaal niet zo verwacht had omdat hij toch dezelfde Jay was die op dezelfde manier de buitenwereld benaderde.
Taboe
Ik blijf het opvallend vinden dat er rondom de negatieve gevolgen van een wat minder uiterlijk een enorm taboe hangt. De media besteden volop aandacht aan schoonheid en het mooier worden maar voor de meer ‘lelijke’ medemens is nauwelijks ruimte.
De Tv-serie Ally McBeal durfde het onderwerp geregeld aan te snijden maar was in die zin vrij uitzonderlijk.
De effecten van schoonheid, of het gebrek daaraan, zijn overal zichtbaar. Discriminatie op basis van uiterlijk gebeurt continu en we doen er bijna allemaal, bewust of onbewust, wel een beetje aan mee. Maar het mag niet volgens onze normen en waarden en zal daarom ook vrijwel nooit bij de naam genoemd worden. De eerste afwijzingsbrief voor een sollicitatie in de zin van '...hebben wij gekozen voor een kandidaat die er naar onze mening aantrekkelijker uitzag', moet nog geschreven worden.
Interessant in deze context vind ik dat ‘discriminatie’ op basis van intelligentie wel algemeen geaccepteerd is. Ik kan me nog goed een sollicitatieprocedure herinneren bij een bedrijf waar ik samen met een groot aantal andere kandidaten op dezelfde dag getest werd. De dag begon met een klassieke IQ-test en sollicitanten die de norm daarvoor niet haalden konden direct naar huis. En hoewel deze ’live afvalrace’ in mijn beleving vrij extreem was. Kandidaten afwijzen op een gebrekkige intelligentie is heel normaal en geaccepteerd. De meer filosofische vraag hierbij: waar zit het verschil met iemand afwijzen op basis van uiterlijke kenmerken?
Volgens mij zit zowel intelligentie als schoonheid grotendeels in de genen opgesloten en betreft het een ’gift’ die je meekrijgt bij je geboorte. De vraag waarom iemand beoordelen (en afwijzen) op basis van intelligentie wel mag en op basis van uiterlijk niet vind ik in die zin wel interessant. Het lijkt erop dat we bepaalde kwaliteiten meer aan een persoon toeschrijven dan andere. Maar ik geloof daar niet zo in. Marco van Basten kon met name zo goed voetballen omdat hij het talent ‘gekregen’ had. Albert Einstein was ietsje intelligenter dan ik ben omdat hij genetisch beter basismateriaal heeft meegekregen, etc. Je kunt kwaliteiten ontwikkelen, maar ze zijn naar mijn idee gegeven. Maar dit terzijde.
Elk voordeel heb z’n nadeel
Voordat de lelijkere mensen bij het lezen van dit stukje in een depressie raken of mogelijk zelfs boos worden: de vraag is of lelijk zijn zo erg is? Mooi zijn heeft ook nadelen!
Zo hebben de mooiste meisjes van de klas vrijwel nooit rust en zullen er altijd jagers zijn die hun prooi lastig vallen. Daarbij is het altijd weer de vraag of de jager uit is op de verpakking of dat er interesse is in het totale pakket. En voor de partners van de mooie meisjes geldt weer de oude wijsheid 'een mooie vrouw heb je nooit alleen'.
Binnenkort mijn nieuwste aanwinst?
Belangrijker nog is dat door het mooi zijn bepaalde andere kwaliteiten waarschijnlijk minder ontwikkeld worden. Wanneer iedereen je geweldig vindt en je alles aan komt waaien is dat doorgaans niet erg goed voor de ontwikkeling van empathisch vermogen. En waarom zou je gaan studeren als de helikopter van de koning je al op jonge leeftijd van het schoolplein komt halen? Als de schoonheid op latere leeftijd vermindert kunnen andere kwaliteiten toch handig zijn...
Je kunt je dan ook de vraag stellen of Janis Ian ooit zulke mooie nummers had kunnen schrijven als zij op jonge leeftijd niet geïnspireerd was door een eenzame avond op haar kamer. Was ze heel mooi geweest dan had ze wellicht als prom queen de prom king gestrikt om vervolgens married young and retired verveeld achter de geraniums te belanden. En daar waar de mooiste meisjes van de klas mij eigenlijk nauwelijks wisten te boeien, zo kunnen de juweeltjes van Janis Ian mij nog altijd kippenvel bezorgen. Wellicht is het dus voor iedereen de kunst om er met het gegeven basismateriaal het beste van te maken!
Dit neemt niet weg dat ik inmiddels een 40-er ben en dat mijn midlifecrises snel dichterbij komt. Tijd dus om snel dure auto’s te gaan kopen, een paleis te regelen en vervolgens met mijn gloednieuwe helikopter de mooiste meisjes van het schoolplein te gaan plukken. Ik heb er zin an!
At Seventeen - Janis Ian
I learned the truth at seventeen
That love was meant for beauty queens
In high school girls with clear skinned smiles
Who married young and then retired
The valentines I never knew
The Friday night charades of youth
Were spent on one more beautiful
At seventeen I learned the truth
And those of us with ravaged faces
Lacking in the social graces
Desperately remained at home
Inventing lovers on the phone
Who called to say come dance with me
And murmured vague obscenities
It isn’t all it seems
At seventeen
A brown eyed girl in hand me downs
Whose name I never could pronounce
Said, Pity please the ones who serve
They only get what they deserve
And the rich relationed hometown queen
Married into what she needs
A guarantee of company
And haven for the elderly
Remember those who win the game
Lose the love they sought to gain
Indebentures of quality
And dubious integrity
Their small town eyes will gape at you
in dull surprise when payment due
Exceeds accounts received
At seventeen
To those of us who knew the pain
Of valentines that never came
And those whose names were never called
When choosing sides for basketball
It was long ago and far away
The world was younger than today
And dreams were all they gave for free
To ugly duckling girls like me
We all play the game and when we dare
To cheat ourselves at solitaire
Inventing lovers on the phone
Repenting other lives unknown
That call and say, come dance with me
And murmur vague obscenities
At ugly girls like me
At seventeen
